W 1. części Zbioru zawarte są zadania z zakresu chemicznych podstaw życia, komórki i metabolizmu, zebrane w dwa bloki: zadania powtórzeniowo-uzupełniające oraz przekrojowe zadania w formie wiązek tematycznych. Rozwiązywanie ich umożliwi sprawdzenie wiedzy i umiejętności przed maturą. Biologia Zbiór Autorskich Zadań Maturalnych ze Wskazówkami i Odpowiedziami to seria książek z zadaniami, które reprezentują różnorodne zagadnienia i wymagania z Podstawy Programowej. Zawarte w Zbiorze zadania zostały opracowane na podstawie wieloletniej pracy dydaktycznej, zgodnie z zaleceniami Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Język. 1) Cukrem wchodzącym w skład nukleotydów DNA jest: a) sacharoza b) deoksyryboza c) galaktoza d) ryboza 2) Jakie są podstawowe rodzaje RNA? a) fRNA, uRNA, mRNA b) tRNA, mRNA, rRNA, nRNA c) mRNA, tRNA, rRNA d) mRNA, wRNA, nRNA, tRNA 3) W jaki sposób zasady azotowe łączą się w cząsteczce DNA? a) adenina łączy się z guaniną Zbiór zadań maturalnych/Biologia. Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników. Niniejszy zbiór zadań z biologii zawiera treści realizujące podstawę programową, w zamierzeniu ma być stale rozbudowywaną bazą darmowych zadań maturalnych, których jakość może być poprawiana przez wszystkich tym tematem zainteresowanych. Zadanie 1. (2 pkt) Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij. Albuminy są jedną z grup białek występującą m.in. w osoczu krwi lub mleku. Albuminy ludzkie występujące w osoczu są białkami prostymi, zbudowanymi z pojedynczego łańcucha polipeptydowego. Wskazówki do rozwiązania zadania. a) Analizując podaną informację, można stwierdzić, że pierwiastek X to bor (leży w 13. grupie, ma 5 elektronów, 2 elektrony w rdzeniu atomowym i 3 elektrony walencyjne). Pierwiastek Y to chlor (leży w 3. okresie i jako jedyny pierwiastek tego okresu tworzy trwałe jony jednoujemne Cl −). 8cDlG. Strona głównaZadania maturalne z biologii Oto lista zadań maturalnych z danego działu biologii. Aby skorzystać z dodatkowych opcji lub wybrać zadania z pozostałych działów kliknij poniżej. Przejdź do wyszukiwarki zadań Matura Czerwiec 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 1. (3 pkt) Skład organizmów Układ pokarmowy i żywienie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Wolne żelazo jest toksyczne dla komórek i z tego powodu jest ono prawie u wszystkich organizmów magazynowane w cytoplazmie w postaci metaloproteiny – ferrytyny. Białko to składa się z 24 łańcuchów polipeptydowych. U kręgowców występują dwa rodzaje takich łańcuchów: ciężkie (H) i lekkie (L). We wnętrzu ferrytyny może gromadzić się do 4500 atomów żelaza w postaci związków mineralnych. W wysokich stężeniach ferrytyna występuje w wątrobie i nerkach. Na poniższym rysunku przedstawiono budowę zewnętrzną oraz przekrój przez cząsteczkę ludzkiej ferrytyny, zbudowanej wyłącznie z łańcuchów ciężkich. Kolorami oznaczono poszczególne łańcuchy polipeptydowe. Na podstawie: Berg, Tymoczko, L. Stryer, Biochemia, Warszawa 2009; J. Gałązka-Friedman, A. Friedman, Żelazo w neurodegeneracji, „Kosmos” 63, 2014; (0–1) Na podstawie przedstawionych informacji określ najwyższą rzędowość struktury białka – ferrytyny. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do budowy ferrytyny. (0–1) Uzupełnij poniższe zdania dotyczące znaczenia żelaza w organizmie człowieka tak, aby zawierały informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Żelazo to istotny (mikroelement / makroelement) w organizmie człowieka, który wchodzi w skład (tyroksyny / hemoglobiny). Niedobór żelaza jest jedną z przyczyn (anemii / niedoczynności tarczycy). (0–1) Które spośród podanych produktów spożywczych są bogatym źródłem żelaza w diecie człowieka? Zaznacz dwie odpowiedzi spośród podanych. mięso olej słonecznikowy wątroba drobiowa mleko owoce Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 14. (5 pkt) Skład organizmów Budowa i funkcje komórki Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Wytworzony w wątrobie człowieka cholesterol jest transportowany w krwiobiegu w postaci związanej z białkiem jako lipoproteina o małej gęstości – LDL. Warunkiem wniknięcia LDL do komórki jest jej przyłączenie do receptora błonowego i utworzenie kompleksu LDL-receptor. Te kompleksy trafiają następnie do endosomów, gdzie niskie pH sprzyja odłączaniu się LDL od receptora. Następnie LDL jest transportowana do lizosomu, w którym mają miejsce jej enzymatyczny rozkład i uwolnienie cholesterolu. Synteza błonowych receptorów LDL zależy od ilości cholesterolu w komórkach. Gdy cholesterolu w komórkach jest dużo, nie powstają nowe receptory LDL, przez co pobieranie LDL jest ograniczone. Na poniższym schematycznym rysunku przedstawiono pobieranie LDL i procesy prowadzące do uzyskania wolnego cholesterolu przez komórkę. Na podstawie: Berg, Tymoczko, L. Stryer, Biochemia, Warszawa 2007; B. Alberts i in., Podstawy biologii komórki, Warszawa 2019. (0–1) Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3. Przedstawiony na rysunku transport cząsteczki LDL do wnętrza komórki to przykład A. endocytozy, ponieważ 1. bezpośrednio przez błonę są transportowane małe cząsteczki. 2. uczestniczy w nim fragment błony komórkowej, otaczający pobierane cząsteczki. B. dyfuzji prostej, 3. pobierane cząsteczki cholesterolu nie są trawione w komórce. (0–1) Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące cholesterolu w organizmie człowieka są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe. 1. Cholesterol jest prekursorem hormonów steroidowych, takich jak np. testosteron i estrogeny. P F 2. Cholesterol jest jednym ze składników żółci wytwarzanej przez wątrobę. P F (0–1) Określ wpływ cholesterolu na właściwości fizyczne błony komórkowej i funkcje pełnione przez tę błonę. (0–1) Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały poprawny opis regulacji ilości pobieranego cholesterolu przez komórkę. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie. Wzrost stężenia cholesterolu w komórce (aktywuje / hamuje) syntezę receptorów LDL. Dzięki temu komórka pobiera (mniej / więcej) cholesterolu z krwiobiegu. Taki mechanizm regulacji nazywa się (dodatnim / ujemnym) sprzężeniem zwrotnym. (0–1) Określ wpływ delecji obu alleli genu kodującego receptor LDL na pobieranie cholesterolu przez komórkę. Odpowiedź uzasadnij. Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 2. (2 pkt) Skład organizmów Podaj/wymień Poniżej przedstawiono wzór pewnego oligopeptydu. W polach oznaczonych numerami 1–4 przedstawiono cztery różne ugrupowania atomów występujące w białkach. (0–1) Które z powyższych ugrupowań atomów stanowi wiązanie powstające pomiędzy aminokwasami podczas syntezy peptydów w komórce? Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych oraz podaj nazwę tego wiązania. 1 2 3 4 Nazwa wiązania: (0–1) Zapisz sekwencję aminokwasową przedstawionego na schemacie oligopeptydu od końca aminowego do karboksylowego, posługując się pełnymi nazwami aminokwasów lub ich oznaczeniami literowymi. Matura Lipiec 2020, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 2. (2 pkt) Budowa i funkcje komórki Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Białka histonowe są odpowiedzialne za pierwszy poziom upakowania DNA w chromatynie organizmów eukariotycznych. Rdzeń każdego nukleosomu tworzą białka histonowe z klas: H2A, H2B, H3 i H4. Chemiczne modyfikacje histonów mają bezpośredni wpływ na regulację ekspresji informacji genetycznej. Synteza białek histonowych w komórce odbywa się głównie w fazie S cyklu komórkowego. Analiza składu aminokwasowego białka histonowego H3, składającego się ze 136 aminokwasów, wykazała obecność wszystkich rodzajów aminokwasów z wyjątkiem tryptofanu. Jednocześnie stwierdzono w nim wysoką zawartość lizyny i argininy oraz obecność cysteiny. Na podstawie: shown-fo-chapter-13-problem-112cq-solution-9780534493493-exc (...); S .B. Hake, Allis, Histone H3 variants and their potential role in indexing mammalian genomes: The ‘‘H3 barcode hypothesis’’, Proceedings…103, No 17. 2006. (0–1) Na podstawie przedstawionych informacji i własnej wiedzy uzupełnij tekst dotyczący białka histonowego H3 tak, aby powstał poprawny jego opis. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Strukturę pierwszorzędową białka histonowego H3 tworzy 136 aminokwasów, które są połączone wiązaniami (peptydowymi / wodorowymi). Histony H3 cechuje znaczna zawartość aminokwasów, które mają charakter (zasadowy / kwasowy / obojętny), dzięki czemu mogą oddziaływać (kowalencyjnie / elektrostatycznie) z DNA. (0–1) Wyjaśnij, dlaczego w komórce eukariotycznej produkcja białek histonowych w większości odbywa się w fazie S cyklu komórkowego, chociaż ogólne tempo syntezy białek w tej fazie jest niskie. Matura Czerwiec 2021, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 1. (2 pkt) Skład organizmów Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Jedną z wyjątkowych właściwości wody jest jej wysokie napięcie powierzchniowe. Uczeń przeprowadził doświadczenie, którego celem było zbadanie wpływu detergentu na siłę napięcia powierzchniowego wody. Przygotował monetę 1 zł, kroplomierz, 200 ml wody z kranu, którą po równo rozlał do dwóch naczyń. Do jednego z nich dodał jedną kroplę płynu do mycia naczyń. Na położoną na płaskim, równym podłożu złotówkę (awers) delikatnie nanosił przy pomocy kroplomierza po kropli wody tak, aby zmieściło się ich jak najwięcej. Gdy woda się przelewała, zapisywał liczbę kropli, które zmieściły się na monecie, dokładnie wycierał złotówkę i ponownie nanosił na nią krople wody. Po 10 powtórzeniach obliczył średnią liczbę kropli wody, które zmieściły się na tej monecie. Następnie przeprowadził takie same czynności, ale z wodą, do której dodał detergent. W tabeli przedstawiono wyniki uzyskane w opisanym doświadczeniu. Woda z kranu Woda z kranu z dodatkiem detergentu Średnia liczba kropli na monecie 62,0 34,0 (0–1) Sformułuj wniosek na podstawie przedstawionych wyników doświadczenia. (0–1) Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały one informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Napięcie powierzchniowe wody warunkują siły (adhezji / kohezji), które powstają dzięki wzajemnemu oddziaływaniu cząsteczek wody za pomocą wiązań wodorowych. Duże napięcie powierzchniowe wody umożliwia drobnym organizmom (poruszanie się po powierzchni wody / zanurzanie się w wodzie). Informator CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) - Zadanie 1. (4 pkt) Skład organizmów Budowa i funkcje komórki Układ immunologiczny Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij U ssaków przeciwciała produkowane przez matkę mogą zostać przekazane potomstwu nie tylko w czasie życia płodowego, lecz także po urodzeniu. Zawarte w mleku matki przeciwciała klasy IgG mogą przedostać się przez nabłonek jelita do krwiobiegu niemowlęcia, ale przeciwciała klasy IgA są wchłaniane do enterocytów tylko w niewielkim stopniu, gdzie są następnie trawione. Selektywny transport przeciwciał umożliwia białko FcRn, składające się z dwóch niekowalencyjnie związanych łańcuchów: ciężkiego H oraz lekkiego L. Przechodzi ono modyfikacje potranslacyjne – do co najmniej jednego aminokwasu są dołączane reszty cukrowe. Białko FcRn pełni funkcję receptora na powierzchni błony enterocytu, a jego powinowactwo do przeciwciał jest zależne od pH środowiska. U młodych ssaków treść dwunastnicy i jelita czczego ma kwaśny odczyn, a więc niższy niż fizjologiczne pH krwi. Transport przeciwciał zilustrowano na poniższym schemacie. Na podstawie: M. Pyzik i inni, The Architect Behind the Immune and Nonimmune Functions of IgG and Albumin, „Journal of Immunlogy” 194, 2015, s. 4595–4603. (0–1) Wybierz i zaznacz makroelement, który może wejść w skład białka wyłącznie w wyniku modyfikacji potranslacyjnej. węgiel wodór azot tlen fosfor siarka (0–1) Na podstawie przedstawionych we wstępie do zadania informacji określ najwyższą rzędowość struktury białka FcRn. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do cechy budowy tego białka. (0–1) Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby powstał poprawny opis transportu przeciwciał przez komórkę nabłonka jelita z mleka matki do krwiobiegu niemowlęcia. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Przeciwciała dostają się z treści jelita niemowlęcia do wnętrza enterocytu na zasadzie (dyfuzji wspomaganej / endocytozy), a następnie wydostają się z niego do jego krwiobiegu w procesie (dyfuzji prostej / egzocytozy). (0–1) Wyjaśnij, dlaczego przez barierę jelitową do krwiobiegu niemowlęcia przedostają się wyłącznie przeciwciała klasy IgG, mimo że w mleku matki są zawarte także przeciwciała klasy IgA. W odpowiedzi uwzględnij rolę białka FcRn. Matura Maj 2021, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 3. (4 pkt) Skład organizmów Enzymy Fizjologia roślin Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Oprócz 20 aminokwasów biogennych, wchodzących w skład białek wszystkich organizmów, w przyrodzie występują także inne aminokwasy, np. L-kanawanina. Występuje ona wyłącznie u roślin bobowatych, w ich nasionach, gdzie pełni funkcję magazynu azotu – makroelementu niezbędnego do syntezy wielu związków podczas kiełkowania nasion. L-kanawanina zabezpiecza również nasiona przed zjadaniem ich przez roślinożerne owady. Toksyczne działanie L-kanawaniny na owady wynika z jej podobieństwa strukturalnego do argininy – aminokwasu naturalnie występującego w białkach. Podczas syntezy białek w miejsca, gdzie powinna znaleźć się arginina, włączana bywa L-kanawanina, co zmienia liczbę i rodzaj oddziaływań między aminokwasami w łańcuchu polipeptydowym. Białka mające w swej strukturze L-kanawaninę wykazują niską aktywność biologiczną lub jej brak, co u owadów prowadzi do spowolnienia wzrostu larw, opóźnienia lub zakłócenia w przepoczwarczaniu. Większość owadów nasionożernych nie zjada nasion zawierających L-kanawaninę. Jednak larwy chrząszcza Caryedes brasiliensis, które żywią się wyłącznie nasionami tropikalnego pnącza z rodziny bobowatych (Dioclea megacarpa), mają zdolność do detoksykacji L-kanawaniny. Na podstawie: P. Staszek, A. Antosik, U. Krasuska, A. Gniazdowska, L-kanawanina – niebiałkowy aminokwas toksyczny dla zwierząt i roślin, „Edukacja Biologiczna i Środowiskowa” 3(52), 2014. (0–1) Wyjaśnij, dlaczego włączanie L-kanawaniny w miejsce argininy w czasie syntezy białek enzymatycznych prowadzi do powstawania enzymów o obniżonej aktywności katalitycznej. (0–1) Uzasadnij, że współżycie korzeni roślin bobowatych z bakteriami wiążącymi azot atmosferyczny ma znaczenie dla syntezy L-kanawaniny przez te rośliny. (0–1) Spośród wymienionych związków chemicznych wybierz i podkreśl nazwy tych zawierających atomy azotu. cytozyna celuloza cholesterol ATP ryboza (0–1) Wyjaśnij, jakie znaczenie adaptacyjne dla chrząszcza Caryedes brasiliensis ma zdolność do detoksykacji L-kanawaniny. Matura Maj 2021, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 1. (3 pkt) Skład organizmów Ekspresja informacji genetycznej Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Prolaktyna, wydzielana przez gruczołową część przysadki mózgowej, jest jednołańcuchowym polipeptydem złożonym ze 199 aminokwasów, powstającym w wyniku odcięcia peptydu sygnałowego liczącego 28 aminokwasów. Na poniższym schemacie przedstawiono strukturę przestrzenną cząsteczki dojrzałej ludzkiej prolaktyny. Na podstawie: Konturek, Fizjologia człowieka, Wrocław 2013; Protein Data Bank, (0–1) Określ dominującą strukturę II-rzędową w cząsteczce dojrzałej ludzkiej prolaktyny. (0–1) Na podstawie przedstawionych informacji określ najwyższą rzędowość struktury białka – prolaktyny. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do cech budowy tego białka. (0–1) Podaj całkowitą liczbę kodonów w mRNA stanowiącym matrycę podczas syntezy prolaktyny. Matura Maj 2020, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 6. (3 pkt) Skład organizmów Układ pokarmowy i żywienie Podaj/wymień Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Związki osmotycznie czynne to takie, których obecność w roztworze jest przyczyną napływu wody do roztworu przez błony biologiczne. Takim związkiem jest np. laktoza. Prawie wszystkie niemowlęta i dzieci są zdolne do trawienia laktozy. U większości dorosłych nie występuje enzym laktaza, który katalizuje hydrolizę laktozy. U dorosłych z niedoborem laktazy, po spożyciu mleka krowiego w świetle jelita cienkiego gromadzi się laktoza, która nie jest wchłaniana z jelita cienkiego do krwi i przechodzi dalej do jelita grubego. a)Podaj nazwę grupy związków organicznych, do których należy laktoza. b)Wyjaśnij, dlaczego u osób spożywających mleko niedobór enzymu laktazy może być przyczyną wzdęć i biegunek. W odpowiedzi uwzględnij proces przeprowadzany przez bakterie jelitowe. c)Określ, w jaki sposób osobom z nietolerancją laktozy umożliwia się spożywanie produktów mlecznych. Matura Maj 2020, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 2. (1 pkt) Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Oceń, czy poniższe informacje dotyczące funkcji i właściwości wody są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Woda jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem, ponieważ naładowane cząsteczki substancji rozpuszczonej są przyciągane przez jej niepolarne cząsteczki. P F 2. Woda jest metabolitem wielu reakcji chemicznych – jest produktem fotosyntezy i substratem oddychania tlenowego. P F 3. Woda ma małe ciepło parowania, dzięki czemu możliwe jest pozbywanie się ciepła z organizmu. P F Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 99. (3 pkt) Skład organizmów Ekspresja informacji genetycznej Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Na rysunku przedstawiono główne etapy ekspresji informacji genetycznej. Na podstawie: Solomon, Berg, Martin, Ville, Biologia. Warszawa 1996, s. 279. a)Korzystając z informacji podanych na rysunku i własnej wiedzy, oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Każda z nici DNA oraz nić mRNA zbudowane są z podobnych podjednostek chemicznych połączonych ze sobą za pomocą takich samych wiązań kowalencyjnych. 2. Dwuniciowy DNA oraz mRNA zbudowane są z nukleotydów purynowych i pirymidynowych, a stosunek ilościowy tych nukleotydów w obu kwasach wynosi 1 : 1. 3. Strukturę przestrzenną DNA i mRNA stabilizują wiązania wodorowe pomiędzy komplementarnymi zasadami azotowymi nukleotydów. b)Stosując oznaczenia literowe zasad azotowych, podaj kodon 2 i kodon 3 w mRNA oraz w nici matrycowej DNA. c)Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Na podstawie przedstawionego schematu ekspresji informacji genetycznej można stwierdzić, że podczas transkrypcji trójkowy kod genetyczny ulega rozszyfrowaniu. podczas translacji dany kodon znajdujący się w DNA zostaje odczytany dwa razy. podczas transkrypcji – mimo zmiany zapisu informacji genetycznej – nie zmienia się jej sens. zmiana nukleotydu w danym kodonie powoduje zmianę jednego aminokwasu w białku. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 93. (2 pkt) Skład organizmów Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Nukleozydy są związkami, które powstają przez połączenie zasady azotowej purynowej lub pirymidynowej z cukrem. Natomiast nukleozydy, do których zostaje dołączona reszta kwasu fosforowego, to nukleotydy. W kwasach nukleinowych, których monomerami są nukleotydy, cukrem jest ryboza lub deoksyryboza. Na schemacie przedstawiono nukleozydy z zasadami pirymidynowymi. Na podstawie: Hames, Hooper, Biochemia. Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 168, 189. a)Podaj oznaczenie literowe nukleozydu, który w przedstawionej tu postaci nie występuje w kwasach nukleinowych organizmów żywych. Uzasadnij swój wybór. b)Korzystając ze wzoru, w którym ponumerowano atomy węgla w cząsteczce cukru, określ, w którym miejscu i jakim wiązaniem może przyłączyć się do tej cząsteczki reszta kwasu fosforowego i utworzyć nukleotyd. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 16. (5 pkt) Skład organizmów Budowa i funkcje komórki Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Kolagen jest zbudowany z trzech łańcuchów polipeptydowych. Każdy łańcuch składa się z powtarzającego się tripeptydu, mającego sekwencję Gly-X-Y, w którym Gly to glicyna, a X i Y mogą być jakimikolwiek aminokwasami, ale najczęściej: X – jest proliną, a Y – hydroksyproliną. Każdy łańcuch, zbudowany z ok. tysiąca aminokwasów, ma strukturę α-helisy. Trzy łańcuchy polipeptydowe (α-helisy), owijając się wokół siebie, tworzą trójniciową helisę wyższego rzędu, która jest utrzymywana głównie dzięki wiązaniom wodorowym powstającym między grupami aminowymi glicyn jednej helisy i grupami hydroksylowymi jednej z pozostałych helis. W stabilizowaniu struktury trójniciowej helisy biorą również udział grupy –OH hydroksyproliny. Na rysunku schematycznie przedstawiono biosyntezę kolagenu. Na podstawie: Pod redakcją T. Le, K. Krause, First Aid for the Basic Sciences General Principles, New York 2009, s. 127; Hames, Hooper, Biochemia. Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 55–56. a)Korzystając z rysunku i swojej wiedzy, przedstaw etapy biosyntezy kolagenu. W tym celu uzupełnij tabelę, wpisując w odpowiednich rubrykach nazwę organellum, cyfrę oznaczającą proces (1–5) oraz rodzaj procesu, jaki w nim zachodzi. Nazwa organellum Cyfra oznaczająca proces Rodzaj procesu b)Na podstawie informacji zawartych w tekście przedstaw strukturę pierwszorzędową kolagenu, zapisując fragment łańcucha złożonego z dziewięciu aminokwasów. c)Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Przedstawiony na rysunku proces biosyntezy kolagenu zachodzi w komórkach tkanki łącznej płynnej – limfocytach. tkanki łącznej stałej – fibroblastach. tkanki mięśniowej – miocytach. wątroby – hepatocytach. d)Wiedząc, że podczas biosyntezy kolagenu (w procesie przyłączania grup –OH do proliny) jest niezbędny kwas askorbinowy, wyjaśnij, dlaczego niedobór witaminy C (kwasu askorbinowego) może powodować zmniejszenie szczelności naczyń krwionośnych. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 10. (4 pkt) Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Poniżej przedstawiono wzory strukturalne trzech węglowodanów. Na podstawie: Campbell, Reece, Urry, Cain, Wasserman, Minorsky, Jackson, Biologia, Poznań 2013, s. 70. a)Na podstawie analizy przedstawionych wzorów i posiadanej wiedzy oceń prawdziwość informacji dotyczących budowy węglowodanów. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Cząsteczka monosacharydu zbudowana jest z co najmniej 3 atomów węgla. 2. W cząsteczce monosacharydu każdy atom węgla połączony jest z grupą hydroksylową. 3. Obecność polarnych grup hydroksylowych sprawia, że monosacharydy są hydrofobowe. b)Podaj przykład, innej niż przedstawiona powyżej, pentozy i określ jej biologiczne znaczenie. c)Każdemu z cukrów (I–III) przyporządkuj spośród A–D jego znaczenie dla organizmu roślinnego. Jest głównym materiałem energetycznym dla komórek. Stanowi związek wyjściowy do tworzenia cukrów bardziej złożonych. Wchodzi w skład kwasów nukleinowych. Stanowi materiał budulcowy ściany komórkowej roślin. d)Wyjaśnij, dlaczego cukry proste nie mogą być materiałem zapasowym w komórkach zwierząt. W odpowiedzi uwzględnij ich rozpuszczalność w wodzie. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 9. (1 pkt) Skład organizmów Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Monosacharydy i pewne disacharydy mają właściwości redukujące, ponieważ zawierają wolną grupę karbonylową (C=O), która utlenia się do grupy karboksylowej (COOH), redukując jednocześnie inny związek. Do wykrywania obecności cukrów redukujących służy odczynnik Benedicta o barwie niebieskiej. Cukry redukują CuSO4, znajdujący się w odczynniku, do Cu2O, który po podgrzaniu wytrąca się jako osad o różnym zabarwieniu (od zielonożółtego poprzez pomarańczowy do czerwonego), zależnie od ilości cukru redukującego w analizowanej próbie. W celu sprawdzenia właściwości redukujących disacharydów przeprowadzono następujące doświadczenie: Przygotowano cztery probówki, do których dodano: probówka I.– 2 ml 1% roztworu sacharozy probówka II. – 2 ml 1% roztworu maltozy probówka III. – 2 ml 1% roztworu laktozy probówka IV.– 2 ml wody destylowanej. Do każdej probówki dodano 1 ml odczynnika Benedicta i dokładnie wymieszano, a następnie wszystkie probówki wstawiono na 3 min do łaźni wodnej o temperaturze 70°C. Zaobserwowane wyniki doświadczenia zestawiono w tabeli. Próba Barwa odczynnika Benedicta I. sacharoza niebieska II. maltoza pomarańczowa III. laktoza pomarańczowa IV. woda destylowana niebieska Na podstawie analizy przedstawionych wyników sformułuj wniosek do przeprowadzonego doświadczenia. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 8. (2 pkt) Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Wśród węglowodanów, w zależności od ich budowy, wyróżnia się monosacharydy – pojedyncze monomery, które mogą tworzyć większe cząsteczki: oligosacharydy (2–10 monomerów), oraz polisacharydy, zbudowane z więcej niż 10 monomerów. Na schemacie I przedstawiono reakcję kondensacji dwóch cząsteczek glukozy (monomeru), w wyniku której powstaje disacharyd, a na schemacie II – dwa disacharydy, z których każdy zbudowany z dwóch różnych monomerów. Na podstawie: Hames, Hooper, Biochemia. Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 310. a)Podpisz powyższe wzory disacharydów w miejscach oznaczonych literami A–C. Ich nazwy wybierz spośród wymienionych. Nazwy disacharydów: sacharoza, celobioza, trehaloza, maltoza, laktoza. b)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Między dwiema cząsteczkami glukozy podczas reakcji kondensacji powstało wiązanie kowalencyjne – glikozydowe. wodorowe – glikozydowe. kowalencyjne – estrowe. jonowe – glikozydowe. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 7. (2 pkt) Skład organizmów Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Woda jest aktywnym związkiem nieorganicznym, którego polarne cząsteczki łączą się ze sobą za pomocą wiązań wodorowych. Cząsteczki wody mają zdolność do adhezji, czyli przylegania do innych substancji, oraz wzajemnego przyciągania się, czyli tzw. kohezji (spójności). Wiązania wodorowe ulegają zerwaniu pod wpływem energii cieplnej cząsteczek. Na schemacie przedstawiono wiązania wodorowe powstałe między cząsteczkami wody. Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 28. a)Określ, w którym zdaniu – A czy B – prawidłowo opisano rolę sił kohezji w transporcie wody w roślinie. Odpowiedź uzasadnij. Zapobiegają przerwaniu się słupa wody w naczyniach i cewkach ksylemu między korzeniem a liściem. Zapobiegają odrywaniu się nitek wody przewodzonej w ksylemie od ścian komórkowych naczyń. b)Wyjaśnij związek budowy cząsteczki wody z jej wysokim ciepłem parowania. Strony1 2 3 › » Grupa A | strona 1 z 3 1 Pierwiastki wchodzące w skład organizmu dzielimy na makroelementy i mikroelementy. Wśród makroelementów są takie, które określamy mianem pierwiastków biogennych. a) Podkreśl nazwy pierwiastków będących jednocześnie makroelementem i pierwiastkiem biogennym. magnez, fosfor, sód, tlen, węgiel, azot, wapń, żelazo b) Podkreśl nazwy pierwiastków należących do mikroelementów. chlor, siarka, kobalt, wapń, jod, żelazo, potas, fluor 2 Dopisz do poniższych opisów nazwy pierwiastków, których one dotyczą. A. Wchodzi w skład kwasów nukleinowych oraz ATP. Jego sole budują kości i zęby. B. Jest składnikiem białek, kwasów nukleinowych i chlorofilu u roślin. Jego niedobór u zwierząt objawia się zaburzeniami wzrostu. C. Stanowi główny składnik kości. Jego obecność w organizmie warunkuje prawidłowe funkcjonowanie komórek mięśniowych i nerwowych oraz przebieg procesu krzepnięcia krwi. D. Jest składnikiem soku żołądkowego oraz płynów ustrojowych. 3 Przyporządkuj wymienionym właściwościom wody (1–5) odpowiednie znaczenie biologiczne (A – E). 4 Przyporządkuj podanym polisacharydom ich biologiczne funkcje. 5 c) Zaznacz podpunkt, w którym właściwie scharakteryzowano powstały związek. A. Stanowi podstawowe źródło energii dla komórek. B. Jest składnikiem mleka ssaków. C. Wykorzystuje się go jako substancję słodzącą. Grupa A Klasa .................... Imię i nazwisko ................................ Liczba punktów ...... / 25 ( ... / 2 p.) ( ... / 2 p.) 1. Duże napięcie powierzchniowe 2. Uniwersalny rozpuszczalnik 3. Gęstość zależna od temperatury 4. Wysokie ciepło parowania 5. Duże ciepło właściwe A. Chroni organizmy przed nagłymi zmianami temperatury ciała. B. Umożliwia poruszanie się lekkich owadów po jej powierzchni. C. Zabezpiecza organizm przed przegrzaniem. D. Zapewnia transport różnych związków chemicznych. E. Umożliwia transport wody w roślinach. F. Umożliwia organizmom wodnym przetrwanie zimy. ( ... / 1 p.) 1. glikogen 2. celuloza 3. skrobia 4. chityna A. Materiał zapasowy u grzybów i zwierząt. B. Stanowi formę transportową cukrów u roślin. C. Komponent ściany komórkowej u grzybów. D. Składnik ściany komórkowej u roślin. E. Materiał zapasowy u roślin, gromadzony w bulwach ziemniaka. ( ... / 1 p.) Schemat przedstawia powstawanie pewnego sacharydu. a) Podaj nazwę powstałego sacharydu. b) Podkreśl nazwę wiązania (oznaczonego na schemacie literą X), które tworzy się między cząsteczkami glukozy. peptydowe, estrowe, O-glikozydowe ( ... / 3 p.) Grupa A | strona 2 z 3 D. Stanowi formę transportową cukru u roślin. 6 Schemat przedstawia wpływ chlorku sodu na białko. Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli jest fałszywe. 7 Przyporządkuj białkom (1–6) funkcje biologiczne (A–G), jakie pełnią w organizmie. 8 A. Wpływ wody i chlorku sodu na denaturację białka jaja kurzego. B. Białko jaja kurzego traci właściwości biologiczne pod wpływem chlorku sodu. C. Czy białko jaja kurzego ulega koagulacji pod wpływem chlorku sodu? D. Białko jaja kurzego traci właściwości biologiczne pod wpływem wody i chlorku sodu. b) Określ, który roztwór (w probówce A czy B) pełnił rolę próby kontrolnej w tym doświadczeniu. c) Określ, która informacja jest prawidłowym opisem obserwacji z przeprowadzonego doświadczenia. A. W obu roztworach wytrącił się osad, ale tylko w probówce A rozpuścił się po dodaniu wody. B. W obu roztworach wytrącił się osad, który następnie uległ rozpuszczeniu po dodaniu wody do obu probówek. C. Tylko w roztworze znajdującym się w probówce A wytrącił się kłaczkowaty osad, który rozpuścił się po dodaniu wody. Proces oznaczony na schemacie jako X to przykład koagulacji. P F Jony chlorkowe i sodowe w roztworach wodnych umożliwiają łączenie się cząsteczek białka. P F Wysalanie białek jest procesem odwracalnym. P F ( ... / 1 p.) 1. Kolagen 2. Hemoglobina 3. Mioglobina 4. Histony 5. Globuliny 6. Fibrynogen A. Uczestniczy w procesie krzepnięcia krwi. B. Transportuje gazy oddechowe. C. Uczestniczą w reakcjach odpornościowych organizmu. D. Tworzą podporę dla nawiniętej na nie nici DNA. E. Buduje skórę, ścięgna i więzadła. F. Magazynuje tlen w mięśniach. G. Odpowiada za trawienie białek. ( ... / 2 p.) Przeprowadzono doświadczenie, którego celem było poznanie wpływu chlorku sodu na białko jaja kurzego. Przebieg tego doświadczenia przedstawiono na poniższym schemacie. a) Zaznacz prawidłowo sformułowany problem badawczy do prezentowanego doświadczenia. ( ... / 3 p.) Grupa B | strona 2 z 3 6 Schemat przedstawia wpływ chlorku sodu na białko. Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli jest fałszywe. 7 Przyporządkuj białkom (1–6) funkcje biologiczne (A–G), jakie pełnią w organizmie. 8 A. Wpływ wody i chlorku sodu na denaturację białka jaja kurzego. B. Białko jaja kurzego traci właściwości biologiczne pod wpływem chlorku sodu. C. Białko jaja kurzego traci właściwości biologiczne pod wpływem wody i chlorku sodu. D. Czy białko jaja kurzego ulega koagulacji pod wpływem chlorku sodu? b) Określ, który roztwór (w probówce A czy B) pełnił rolę próby badawczej w tym doświadczeniu. c) Określ, która informacja jest prawidłowym opisem obserwacji z przeprowadzonego doświadczenia. A. W obu roztworach wytrącił się osad, ale tylko w probówce A rozpuścił się po dodaniu wody. B. W obu roztworach wytrącił się osad, który następnie uległ rozpuszczeniu po dodaniu wody do obu probówek. C. Tylko w roztworze znajdującym się w probówce A wytrącił się kłaczkowaty osad, który rozpuścił się po dodaniu wody. D. W roztworze znajdującym się w probówce B wytrącił się kłaczkowaty osad, który rozpuścił się po dodaniu wody. Jony chlorkowe i sodowe w roztworach wodnych umożliwiają łączenie się cząsteczek białka. P F Proces oznaczony na schemacie jako X to przykład koagulacji. P F Wysalanie białek jest procesem nieodwracalnym. P F ( ... / 1 p.) 1. Histony 2. Mioglobina 3. Hemoglobina 4. Globuliny 5. Kolagen 6. Fibrynogen A. Uczestniczą w reakcjach odpornościowych organizmu. B. Transportuje gazy oddechowe. C. Uczestniczy w procesie krzepnięcia krwi. D. Tworzą podporę dla nawiniętej na nie nici DNA. E. Buduje skórę, ścięgna i więzadła. F. Magazynuje tlen w mięśniach. G. Odpowiada za trawienie białek. ( ... / 2 p.) Przeprowadzono doświadczenie, którego celem było poznanie wpływu chlorku sodu na białko jaja kurzego. Przebieg tego doświadczenia przedstawiono na poniższym schemacie. a) Zaznacz prawidłowo sformułowany problem badawczy do prezentowanego doświadczenia. ( ... / 3 p.) Grupa B | strona 3 z 3 9 Przyporządkuj wymienione białka do białek prostych lub białek złożonych. kolagen, fibrynogen, globuliny, mioglobina, histony, hemoglobina, keratyna 10 A. Związek ten usztywnia zwierzęce błony biologiczne. B. Jego nadmiar jest przyczyną zmian miażdżycowych. C. Chroni komórki przed wnikaniem do nich patogenów. D. Jest produkowany w skórze. E. Bierze udział w powstawaniu niektórych hormonów. 11 Na kartce (próba nr 1) umieszczono kilka nasion dyni. Następnie kartkę złożono, a nasiona roztarto. Pozostałość po nich usunięto. Na drugiej kartce (próba nr 2) naniesiono kroplę wody, a na trzeciej (próba nr 3) – kroplę oleju rzepakowego. Wszystkie kartki pozostawiono do wyschnięcia. Po upływie wyznaczonego czasu stwierdzono obecność plam na kartkach należących do dwóch prób. a) Zaznacz punkt, który zawiera prawidłowo sformułowany problem badawczy do opisanego doświadczenia. A. Wpływ produktu żywnościowego na zawartość lipidów. B. W nasionach dyni są zawarte lipidy. C. W nasionach dyni nie występują lipidy. D. Czy w nasionach dyni znajdują się lipidy? b) Podaj numer próby, w której na kartce po wyschnięciu nie zaobserwowano plamy. c) Wskaż, która próba pełniła rolę próby kontrolnej pozytywnej. 12 Poniżej przedstawiono fragment jednej nici DNA. TTAACGTACAT a) Podaj sekwencję nukleotydów w komplementarnej nici DNA. b) Podaj komplementarną sekwencję nukleotydów w RNA, który powstanie na podstawie podanego fragmentu jednej nici DNA. 13 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli jest fałszywe. 14 Wpisz nazwy elementów budowy aminokwasu w wyznaczone miejsca schematu. ( ... / 2 p.) Na rysunku przedstawiono budowę cholesterolu. Zaznacz stwierdzenie, które błędnie opisuje przedstawiony związek. ( ... / 1 p.) ( ... / 3 p.) ( ... / 2 p.) Woda umożliwia rozpuszczanie i transport różnych związków w komórce. P F Woda jest zbudowana z trzech atomów różnych pierwiastków. P F Zawartość wody w organizmie zależy od etapu rozwoju, na jakim organizm się znajduje. P F ( ... / 1 p.) ( ... / 1 p.) Biologia Zbiór Autorskich Zadań Maturalnych ze Wskazówkami i Odpowiedziami to seria książek z zadaniami, które reprezentują różnorodne zagadnienia i wymagania z Podstawy Programowej. Zawarte w Zbiorze zadania zostały opracowane na podstawie wieloletniej pracy dydaktycznej, zgodnie z zaleceniami Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Konstrukcja i poziom tych zadań odpowiadają standardom egzaminacyjnym, każde z nich mogłoby pojawić się w arkuszu maturalnym, ponieważ z podobnymi zadaniami maturzyści spotykają się co roku na egzaminie. Dzięki ich rozwiązywaniu, zamieszczonym wskazówkom i przykładowym odpowiedziom nauczysz się w poprawny sposób formułować własne zawiera zadania: z informacjami źródłowymi, sprawdzające umiejętność planowania doświadczeń, interpretacji wyników i analizy statystycznej, wymagające logicznego myślenia i argumentacji oraz na wykazywanie zależności. W książce znajdują się liczne polecenia z czasownikiem operacyjnym „wyjaśnij”, „uzasadnij” i zadania typu „prawda/fałsz”, a także wskazówki do trudniejszych poleceń oraz proponowane odpowiedzi wraz z zasadami oceniania i 1. części Zbioru zawarte są zadania z zakresu chemicznych podstaw życia, komórki i metabolizmu, zebrane w dwa bloki: zadania powtórzeniowo-uzupełniające oraz przekrojowe zadania w formie wiązek tematycznych. Rozwiązywanie ich umożliwi sprawdzenie wiedzy i umiejętności przed maturą. Może również służyć jako ćwiczenie podczas przygotowywania się do sprawdzianów, czy Olimpiady Biologicznej, a także dla absolwentów, którzy chcą poprawiać wynik egzaminu. Książka ta stanowi jednocześnie uzupełnienie zagadnień, których często brakuje w podręcznikach szkolnych. Tomasz Koliński – biolog, autor zadań maturalnych, nauczyciel szkolny i akademicki, autor bloga BioEdukacja. Przygotował do egzaminu maturalnego wielu uczniów z bardzo dobrymi pasją i pracą jest dydaktyka biologii. Ukończył szkolenie dla autorów zadań maturalnych z biologii organizowane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Prowadzi zajęcia dla studentów Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Jest absolwentem biologii Uniwersytetu Gdańskiego oraz absolwentem Studium Medycyny Molekularnej w Warszawie. Był dwukrotnym stypendystą Ministra NiSW oraz laureatem krajowych eliminacji Olimpiady Biologicznej i finalistą Olimpiady Wiedzy Ekologicznej. Notatki przygotowane dla maturzystów, którzy chcą szybko utrwalić bądź powtórzyć swoje wiadomości do matury. Wybierz Klasę – Uzyskaj Pełną Wersje: Także zapraszam do polubienia oraz udostępniania naszego kanału na Facebooku oraz strony! Kontakt: matura@ Coś jest nie tak! Nie możemy znaleźć strony, której szukasz

zadania maturalne biologia chemiczne podstawy zycia